متوسط عمرناوگان هوایی ایران هم اكنون به حدود 24 سال رسیده و درعرف بین المللی همه این هواپیماها فرسوده محسوب شده و باید از رده خارج شوند، اما شركت های ایرانی با تحمل مشكلات و هزینه های زیادی این هواپیماها را عملیاتی نگه داشته اند تا به تدریج بتوانند ناوگان هوایی كشور را نوسازی كنند.
به دنبال توافق هسته‌ای و اجرایی شدن برجام، تحریم‌های صنعت هوایی ایران بعد از نزدیك به 37 سال برداشته شد و باردیگر امكان خرید هواپیماهای نو به صورت مستقیم از شركت‌های بزرگ سازنده هواپیما در جهان فراهم شد به طوری كه هم اكنون چهار شركت ایرانی خرید 315 فروند هواپیمای جدید از شركت های بوئینگ، ایرباس و ای تی آر را در دستور كار خود قراردارند.
ایران برای 10 سال آینده نیازمند بیش از 400 فروند هواپیمای مسافری است و هم اكنون شركت های ایرانی برای نوسازی ناوگان فرسوده قراردادهای خوبی را با شركت های سازنده منعقد كرده اند تا بتوانند تا حدودی این عقب ماندگی های بزرگ خود را جبران كنند.
تحریم های ظالمانه در طول 37 سال گذشته شركت های هوایی از جمله ایران ایر را در تنگناهای تامین قطعه قرارداد به طوری كه عدم دسترسی به شركت های تولید كننده قطعه سبب شده تعدادی از هواپیماهای شركت های ایرانی در سال های اخیر در
فرودگاه های كشور زمینگیر شوند.
برخی از شركت های هوایی نیز برای تامین قطعه تلاش كردند با خرید هواپیماهای دست دوم فرسوده از سایر شركت های هوایی جهان و انتقال آن به كشور از قطعات یدكی این هواپیماها به عنوان انبار قطعات استفاده كنند تا بتوانند با این هواپیماهای فرسوده، تعدادی از هواپیماهای خود را در حوزه عملیاتی نگه دارند.
هرچند كه 120 فروند هواپیما هم اكنون زمینگیر هستند، اما تعدادی از این هواپیماها مجبورند برای انجام چك های دوره ای خود
پرواز نكنند، زیرا انجام برخی از چك های دوره ای نیارمند تعویض قطعه است و ممكن است تامین آن زمان بیشتری را ببرد.
تعدادی از شركت های هوایی از جمله ایران ایر و آسمان، با لغو تحریم های ضد ایرانی ، تلاش كردند در سه سال گذشته با خرید قطعات مورد نیاز و تعمیر برخی از موتورهای ناوگان هوایی خود، تعدادی از آنها را بار دیگر به حوزه عملیاتی برگردانند كه هم اكنون بیشتر آنها در مسیرهای داخلی به جابجایی مسافرمشغول هستند.
آمارها نشان می دهد كه پس از لغو تحریم ها شركت های هوایی ایران موفق شدند با تامین قطعه بیش از 20 فروند هواپیمای خود را عملیاتی كنند تا در مسیرهای داخلی و بین المللی
پرواز كنند و هم اكنون شركت ها در تامین قطعه آنچنان مشكلی مثل سابق ندارند، مگر این كه هزینه های تامین قطعه و یا تعمیر موتور آنها بسیار بالا باشد.
هرچند كه برخی از شركت های هوایی با لغو تحریم ها به دنبال تعمیرموتور برخی ازاین هواپیماها بودند، اما فرسودگی و عمر زیاد این هواپیماها مانع بزرگی برای شركت های هوایی بود تا این هواپیماها را بار دیگر به حوزه عملیاتی برگردانند.
دبیر انجمن شركت های هواپیمایی معتقد است: برخی ازهواپیماها به علت سن زیاد و نبود قطعه زمینگیر شده اند، اما تعدادی از این هواپیماها برای انجام چك های دوره ای مجبور هستند از حوزه عملیات خارج شوند و حتی ممكن است چند فروند آن تا 90 روز زمینگیر شوند.
مقصود اسعدی سامانی افزود: اگر چه كمبود ناوگان در انجام تاخیر پروازها بسیار تاثیرگذار است، اما تاخیر پروازها به عوامل درون و برون سازمانی مربوط بوده و ممكن است اصلا شركت های هوایی در تاخیر پروازهای خود نقشی نداشته باشند.
دبیر انجمن شركت های هواپیمایی تاكید كرد: آن چیزی برای شركت های هوایی اهمیت زیادی دارد انجام پروازهای ایمن و امن است و هر دقیقه تاخیر به طور متوسط 400 یورو به شركت های هوایی ضرر وارد می كند.
افزایش سن ناوگان هوایی در زمینگیری هواپیماهای شركت های هوایی نیز بسیار تاثیرگذار است و در حال حاضر متوسط سن ناوگان هوایی كشور به حدود 24 سال رسیده و حتی سن برخی از ناوگان شركت های هوایی بیش از 27 سال است و این در راندمان، عملكرد و ارائه خدمات مطلوبی هوایی شركت ها نیز بسیار تاثیرگذار است.
در حال حاضر متوسط سن ناوگان هوایی شركت های هوایی ماهان و آسمان به 23 سال رسیده، سن ناوگان شركت هوایی ایرتور 24 سال، زاگرس ایر 25 سال و متوسط سن ناوگان هوایی شركت حامل پرچم نیز به 27 سال رسیده است در حالی كه متوسط سن قطر ایرویز به عنوان بهترین شركت هوایی جهان در سال 2016 حدود 4 سال و هواپیمایی امارات نیز حدود شش سال است.
بر اساس نظرسنجی از میان میلیون ها مسافر خطوط هوایی، در سال گذشته میلادی شركت های هواپیمایی امارات،، قطر، سنگاپور ، كتی پسیفیك، هواپیمایی آنا ژاپن ، هواپیمایی اتحاد، هواپیمایی تركیش ایر لاین ، هواپیمایی Eva تایوان، كانتاس استرالیا ، هواپیمایی لوفت هانزا به ترتیب به عنوان 10 ایرلاین برتر جهان انتخاب شدند.
درسال 2017 موسسه بین المللی اسكای تركس بریتانیا كه در زمینه ارزیابی خطوط هواپیمایی مسافربری جهان فعال است، 100 شركت برتر هوایی را معرفی كرده كه شركت هواپیمایی قطر به عنوان بهترین خط هوایی جهان شناخته شد و پس از آن، شركت های سنگاپور ایرلاین، آنا ژاپن، هواپیمایی امارت، كاتای پاسفیك هنگ كنگ، یوا ایر تایوان، لوفت هانزای آلمان، اتحاد امارات، هانیان چین و گارودا اندونزی در مكان دوم تا دهم این رده بندی قرار گرفتند.
** دلایل زمینگیر شدن ناوگان هوایی و راهكارهای آن
با این حال سن بالای ناوگان هوایی شركت های ایرانی مهمترین دلیل زمینگیر شدن هواپیماها در كشور است، زیرا بالا بودن عمر ناوگان هوایی و ایمن نبودن آنها سبب می شود هواپیماهایی كه به دلیل سن بالا نیاز به تعمیرات اساسی دارند، زمینگیر شوند.
افزایش هزینه های نگهداری و نبود مراكز بزرگ تعمیرات اساسی هواپیماها در كشور نیز یكی از دلایل مهم زمینگیر شدن هواپیما در ایران است و اگر بخش خصوصی بتواند در این زمینه در كشور سرمایه گذاری و فعال شود، روند زمینگیر شدن هواپیماها در ایران بسیار كمتر خواهد شد.
حتی برخی از شركت های داخلی به دلیل كمبود مراكز اورهال هواپیما ( تعمیرات اساسی ) چندین فروند هواپیمای خود زمینگیر كرده اند و حمایت دولت و سازمان هواپیمایی كشوری در ایجاد مراكز تعمیر و نگهداری هواپیماهای مختلف در كاهش هواپیماهای زمنیگیر شركت های هوایی بسیار تاثیرگذار خواهد بود، زیرا در بسیاری از نقاط جهان بخش تعمیرات هواپیما از بخش عملیات پروازها جدا است و همین مورد موجب تسریع انجام تعمیرات می شود.
حضور بخش خصوصی و متخصصان صنعت هوانوردی باعث توسعه صنعت تعمیر و نگهداری انواع هواپیماهای مسافری در كشور می شود و این عامل مهمی در افزایش اشتغال جوانان كشورمان در این بخش مهم است و حتی بسیاری از شركت های خارجی می توانند از این مزیت منطقه ای ایران ( تعمیر و نگهداری ) استفاده كنند.
از طرفی تعدادی از شركت های هوایی در ایران نیز از نظر بنیه مالی بسیار ضعیف هستند و تعداد پروازهای این شركت ها در ماه حتی به 50
پرواز نیز نمی رسد، لذا در این مقطع برای تقویت فعالیت این شركت ها ادغام آنها ضروری است تا با تشكیل شركت های بزرگ هوایی قدرتمند و افزایش نقدینگی و بنیه مالی بیشتر با هزینه كرد به موقع از زمینگیری ناوگان هوایی در كشور جلوگیری شود.